5174 sayılı kanunda tanımlanan Ticaret Borsalarının görev ve yetkileri; Borsa faaliyetlerine ait konularda ilgili resmi makamlara teklif, dilek ve başvurularda bulunmak; üyelerinin tamamı veya bir kesiminin menfaati olduğu takdirde bu üyelerin adına veya kendi adına dava açmak, Rekabeti bozucu etkileri olabilecek anlaşma, karar ve uyumlu eylem niteliğindeki uygulamaları izlemek ve tespiti halinde ilgili makamlara bildirmek, Mevzuatla bakanlıklara veya diğer kamu kurum ve kuruluşlarına verilen işlerin, bu kanunda belirtilen kuruluş amaçları ve görev alanı çerçevesinde borsalara tevdii halinde bu işleri yürütmek, Üyelerinin ihtiyacı olan belgeleri vermek ve bunlara ilişkin gerekli hizmetleri yapmak, Yurt içi fuarlar konusunda yapılacak müracaatları değerlendirip Birliğe teklifte bulunmak, Sair mevzuatın verdiği görevlerle, ilgili kanunlar çerçevesinde Birlik ve Bakanlıkça verilecek görevleri yapmak, Borsaya dâhil maddelerin, borsada alım satımını tanzim ve tescil etmek, Borsaya dâhil maddelerin günlük fiyatlarını usulüne uygun bir şekilde belirlemek ve ilan etmek, Alıcı ve satıcının malı teslim etme, alım ve ödeme bakımından görevlerini, her tip ürünün niteliklerini ve işlemlerin tasfiye şartı ile fiyatlar üzerine etken şartları, anlaşmazlıkların çözümünde ihtiyari tahkim (arbitrasyon-uyuşmazlıkların giderilmesi) usullerini gösteren TOBB kanunu ile uyumlu kural ve hükümler koymak, Yurt içi ve dışı borsaları izleyerek fiyat haberleşmesi yapmak, Borsaya dâhil maddelerin tiplerini ve niteliklerini belirlemek üzere laboratuvar ve teknik bürolar kurmak ve kurulmuş olanlara katılmak, Ticaret Bakanlığı tarafından verilen görevleri yapmak.

5174 Sayılı Kanun uyarınca çıkarılan Ticaret Borsalarına Tabi Maddeler ve Bu Maddelerin Alım veya Satımlarının Tescili Hakkında Yönetmelik’e göre; aşağıda özellikleri verilen mallar borsaya tabi maddeler arasına alınabilir. Döviz ve kıymetli madenler bu yönetmeliğin kapsamı dışındadır. Numune veya tipler üzerinden toptan alınıp satılmak kaydıyla, Ticaret Borsalarında yeterli arz ve talebi bulunan, dayanıklı ve stoklanabilir nitelikteki misli mallar, Tipi tespit edilmemiş olan mallar, Misliyattan olup yerel ihtiyaçları karşılayan maddeler, Canlı veya kesilmiş hayvanlar. Herhangi bir maddenin borsaya tabi olabilmesi için; Standardizasyonunun yapılmış bulunması, standardizasyonu yapılmamış ise, tiplere ayrılması, numuneyle temsili mümkün misli mallardan olması, Ülke veya borsanın çalışma alanı dâhilinde ticaretinin önemli miktarlarda yapılması, ayrıca borsanın bulunduğu yerde fazla miktarda üretilmesi veya tüketilmesi yahut da ihraç, ithal veya tevzi edilmesi, Genellikle stoklamaya elverişli olup, çabuk bozulan mallardan olmaması, Teamül gereği toptancı hal ve mevzuuna giren yaş meyve ve sebzelerden olmaması, Arz ve talebinin değişken olması, rekabet konusu bulunması, Borsada alım ve satıma tabi maddelerde grup isimlerinin değil, mutlak olarak madde isimlerinin nazara alınması, aynı maddelerin aynı isimle belirtilmesi, Kabuklu, iç, tuzlu ve hava kurusu gibi çeşitli şekilde ticareti yapılan maddelerin tek madde olarak tespit edilmesi, ancak en az miktarının ayrı ayrı belirtilmesi gerekir.

Ticaret Borsalarının başta üreticiler, tüketiciler, tüccarlar, ihracatçılar ve sanayiciler gibi ekonomik birimler ile kamu sektörüne ve sosyal yaşantıya olan katkıları:

Tüketiciye Faydaları:

Ticaret Borsalarının temel işlevi; üretimi ve tüketimi son derece yaygın olan tarımsal mahsullerin fiyatlarında zaman ve mekân gibi faktörlere bağlı olarak oluşan dalgalanmaların normalleştirilmesi, karşılıklı pazarlık usulü ile belirlenen istikrarlı bir ürün fiyatının oluşturulması ve oluşan bu fiyatın tespit, tescil ve ilan edilmesidir. Borsaların söz konusu işlevi yerine getirmedeki başarı seviyesi arttıkça, ürünler tüketiciye reel değeri ile yansıyacak ve tüketiciler fahiş fiyatlarla karşı karşıya kalmayacaktır. Ticaret Borsaları ayrıca; bazı ürünlerle ilgili asgari kalite standartlarının belirlenmesine yönelik yaptıkları çalışmalarla tüketicilerin minimum ölçülerde dahi olsa satın aldıkları ürünlerin belirli bir standardın altına düşmemesi ve buna paralel olarak da yapılan ödemenin karşılığının alınması güvenli alışveriş yapılmasının teminat altına alınması bağlamında tüketicilere oldukça önemli faydalar sağlamaktadır.

Üreticiye Faydaları:

Ticaret Borsalarında işlem gören tarımsal ürünleri piyasaya arz eden üreticiler borsaların sunduğu imkân ve hizmetlerden faydalanan kesimlerin başında gelmektedir. Toplumun temel üretici kesimlerinden biri olan çiftçiler Ticaret Borsalarında ürünlerini birçok alıcı karşısında satışa sunabilmekte ve bu sayede gündelik şartlar çerçevesinde ürünlerini güvenli bir şekilde ve mümkün mertebe gerçek değerine yakın fiyatlar üzerinden pazarlayabilmektedir. Ayrıca borsalarda üreticilere, mahsullerin kantarlarda tartılması ile laboratuvarlarda fiziksel–kimyasal analizlere tabi tutulması suretiyle kalite özelliklerinin tespit ve tescil edilmesi başta olmak üzere bir takım hizmetlerin kurumsal teminat altında alınması olanağı da sunulmaktadır.

Tüccara Faydaları:

Üretici ve tüketiciler için geçerli olan yararların birçoğunun tüccar kesim için de geçerli olduğu söylenebilir. Bu çerçevede Ticaret Borsalarının tüccarlara sağladığı en önemli fayda; ihtiyaç duyduğu malı serbest piyasa ekonomisi ilişkileri ve kuralları çerçevesinde, karşılıklı pazarlık usulü ile belirlenen geçerli, reel–istikrarlı fiyatlar üzerinden ve risk üstlenmeden satın alabilme imkân ve kabiliyeti getirmesidir. Borsa dışında alım satım yapılması halinde işlemi gerçekleştiren tacir veya sanayici maliyeye % 4 oranında zirai stopaj ödemek durumundadır ancak tacirin üreticiden aldığı malı borsaya tescil ettirmesi durumunda ise bu stopaj % 2’ye düşmektedir. Ticaret Borsalarının tüccara sağladığı bir başka fayda ise; malın teslim edilmemesi, istenilen kaliteye/standarda sahip olmaması veya taahhüt edilen zamanda temin edilememesi gibi risklerden dolayı herhangi bir ihtilafın vuku bulması halinde, hakem heyeti vasıtasıyla anlaşmazlığın çözüme kavuşturulması imkânı olup, tüccar bu yöntem sayesinde konuyu adli mercilere taşımasından kaynaklanan zaman ve para kayıplarına uğramadan, daha hızlı bir şekilde sonuç elde etme fırsatına erişmektedir.

İhracatçıya Faydaları:

Ticaret Borsalarının ihracatçılara sağladığı en önemli fayda ise talep edilen hammaddenin, öngörülen kalite ve standartlarda, en hızlı/risksiz, düzenli–kesintisiz bir şekilde, reel fiyatlar üzerinden ve risk üstlenmeden tedarik edebilme olanağı yaratmasıdır. Ayrıca ticaretten doğması muhtemel ihtilafların Ticaret Borsalarının hakem heyetleri tarafından kısa bir sürede çözülmesi imkânı ile zaman faktörünün en verimli şekilde kullanılmasının da önünün açılmasıdır. Ayrıca, buğday, pamuk, tekstil gibi sanayi dallarında faaliyet gösteren ihracatçılar da vadeli işlem yapılabilen Ticaret Borsaları sayesinde, vadeli alım sözleşmeleri yapmak suretiyle ihracat taahhütlerini zamanında, istenilen kalite ve fiyatlar üzerinden yerine getirebilmektedir.

Diğer Faydaları:

Ticaret Borsalarının yukarıda bahsedilen yararlarının yanı sıra; iktisadî ve sosyal hayatının bütünü üzerinde de kayda değer faydaları bulunmaktadır: İştigal konusuna giren ürünlerle ilgili sağlıklı ve bilimsel istatistikî verilerin toplanması, Sosyal içerikli veya hayır amaçlı projeler ile bilimsel çalışmalara destek sağlanması, Başta çiftçiler olmak üzere, temas halinde olunan kesimler ve konuşlu bulunulan şehir ve bölge ile sektör adına lobi çalışmalarında bulunulması, Çiftçilerin elde ettikleri gelirlerin güvenceye ve istikrara kavuşturulması ve bu sayede ortaya çıkması mümkün sosyal sorunların asgariye indirgenmesi, Çiftçiler tarafından üretilen tarım ürünlerin piyasanın mevcut şartları dâhilinde reel değerleri üzerinden işlem görmesi ile çiftçilerin gelirlerinin iyileşmesine paralel olarak, devletin tarım sektörüne yönelik uyguladığı destekleme politikalarından kaynaklanan mali yükümlülüklerinin azaltılması, Tarımsal mahsullerin borsaya tescil oranının arttırılması ölçüsünde kayıt dışılığın ortadan kaldırılması ve vergi–stopaj kayıp ve kaçaklarının önlenmesi, Üyeler arasındaki ihtilafların borsa hakem heyeti vasıtasıyla çözülmesine ağırlık verilmesi oranında vakitten tasarruf edilmesi ve adalet kurumlarının iş yükünün hafifletilmesi, Tarımsal ürünlerin fiyat dalgalanmalarının önlenmesinde sağlanan başarı nispetinde, gelir seviyeleri düşük halk kitlelerinin harcamalarının ağırlıklı bölümünü oluşturan gıda harcamalarında görece istikrar sağlanması, Sigortacılığın yanı sıra; lisanslı depo, satış salonu vb. uygulama, projeler ile bölge, ülke ve küresel bazda pazarlama enformasyon ağları kurulmasına yönelik çalışmalar sayesinde bilişim teknolojileri, inşaat, ulaşım gibi birtakım tali sektörlerin iş hacimlerine pozitif etki yapması, şeklinde özetlenebilir.